Naar school in Zweden

Voor iedereen die wat meer wil weten over het Zweedse onderwijs typte ik onderstaand stuk. Alles berust op onze eigen ervaringen tot en met klas 7. Verder zijn we nog niet. Dat jullie je daar bewust van zijn.

Als je  met je kroost in Zweden woont is er geen ontkomen aan, school. Kinderen van 7 tot en met 16 jaar zijn leerplichtig. Geen uitzonderingen, thuisonderwijs is niet toegestaan.  Gaan kinderen dan niet eerder naar school? Jawel, vanaf drie tot en met vijf jaar is het mogelijk om 15 uur per week naar de forskola/fritids/daggis te gaan. Deze uren worden bekostigd door de gemeente. Hoe de uren per week verdeeld zijn verschilt per gemeente, per locatie. In Glava gaven ze bijvoorbeeld de voorkeur aan 3 dagen per week a 5 uur per keer. Op het schooltje waar Lief nu zit hanteren ze 5 dagen a 3 uur. Dit zijn als het ware een soort ouderwetse Nederlandse peuterspeelzaal/ kleuterschool uren. Meestal werken beide ouders in Zweden en blijven de kinderen meer uren. Deze extra uren moeten betaald worden naar draagkracht en aantal kinderen die gaan.  Ook is er een maximumbedrag dat gevraagd mag worden. Bij mijn weten was dat in Glava en hier in Oskarshamn rond de 1500 Zweedse kronen bij fulltime opvang. Een schijntje vergeleken bij de Nederlandse kosten in ieder geval.

In het kalenderjaar dat je kind 6 jaar wordt mag het in het nieuwe schooljaar in de 0 jaarsklas beginnen, nog steeds geheel vrijwillig allemaal.  Dit leerjaar is echt bedoeld om in te slingeren in school en de schooldag duurt kort. Als de ouders werken gaan de kinderen na schooltijd na de fritids. Hier zit een soortgelijk betalingssysteem achter als hierboven beschreven.

Als kinderen 7 jaar zijn geworden zijn ze leerplichtig en beginnen in klas 1. Het is nog steeds allemaal heel speels en de schooldag is ook nog kort. Pas in het vierde leerjaar gaan de kinderen een hele dag naar school. De schooltijden verschillen per school. In Oskarshamn is het bijvoorbeeld van 08:00 tot 14:20  terwijl het in Glava van 8:25 tot 14:45 was. 

Bij de meeste scholen heb je 3 jaar lang dezelfde leerkracht. Deze leerkracht geeft niet alle vakken. Er zijn veel vakleerkrachten, bijvoorbeeld voor houtbewerken, muziek, sport en handwerken . Vaak verdelen de leerkrachten vakken onderling waar ze goed in zijn. Dit verschilt per school.

Vanaf leerjaar 1, organiseert de school het vervoer van de leerlingen van en naar huis. Wonen de kinderen binnen 2 km van school dan lopen of fietsen ze zelf. Het schoolvervoer gebeurt dmv speciale schoolbusjes, het reguliere openbaar vervoer en soms zelfs met taxi's. Eigenlijk bepaalt waar je woont waar en hoe je naar school gaat. Dat is per gemeente geregeld. Lekker makkelijk, maar als je in de rimboe woont worden kinderen soms al om 7 uur opgehaald door een taxi.Wel iets om rekening mee te houden als je een huis koopt. Wil je dat je kind naar een andere school gaat dan moet je zelf de vervoerskosten betalen. 

Vanaf klas 7 gelden andere regels. Leerlingen reizen zelf met het openbaar vervoer naar school. Woon je verder dan 5 km van een bushalte, dan wordt je opgehaald thuis. Binnen die 5 km moet je zelf je kinderen naar de bushalte brengen voor het vervoer naar school. Komt het speciale vervoer voor iemand die verder dan 5 km woont bij jou voorbij, mag je kosteloos meereizen naar de bushalte of soms zelfs naar de school.

Kinderen kunnen toch zelf fietsen, hoor ik ons Hollanders zeggen. Dat is in Zweden wel even anders. Buiten veel meer sneeuw,ijs en donker in de winter zijn de wegen  van veel minder kwaliteit. Scheuren, gaten en soms veranderen wegen door regen in een soort riviertjes. Er zijn bijna geen fietspaden. Vaak fiets je langs een weg waar de auto's 100 mogen om over de bergachtige wegen nog maar niet te spreken. Goed voor je conditie, maar als het anders kan, graag.

Je kunt de schooltijd in drie delen verdelen. klas 1 t/m 3 waarin je langzamerhand aan school went met korte schooltijden en steeds meer vakken krijgt. In groep 3 krijgen de kinderen ook Engels.

In leerjaar 4 t/m 6 ga je meer uren naar school en zijn er allerlei extra vakken zoals in groep 6 huishoudkunde.

Na klas 6 gaan  de meeste kinderen naar een andere locatie voor de schooljaren 7 t/m 9. Deze jaren lijken erg op het voortgezet onderwijs in Nederland. Vakken zoals scheikunde, wiskunde, natuurkunde en de daarbij behorende vakleerkrachten. Het grote verschil is dat elke leerling dit traject volgt. Er is geen VMBO, havo, gymnasium, theoretische leerweg of hoe het ook heet in Nederland. De vakken worden vaak in verschillende niveaus in de klas aangeboden. Een groot verschil met Nederland is wel dat er altijd les is. Geen uitval of tussenuren. Als een leerkracht er niet is, geeft iemand anders les.

Hoe een leerling beoordeelt wordt, verschilt per school. Wel is elke school verplicht om een leerlingvolgsysteem bij te houden. In groep 3 en groep 6  is de school verplicht om een nationale proef (soort cito) af te nemen voor rekenen, Zweeds en Engels. Kinderen die een andere moedertaal hebben dan Zweeds kunnen een speciale test doen voor Zweeds. De leerkracht bepaalt of dit nodig is. Het verschilt per school hoe vaak ze verder buiten de wettelijke keren de proef af nemen.

Verder zijn er geen rapporten of cijfers. Wel zijn er voortgangsgesprekken over hoe je kind het doet. Wij vonden het zelf heel fijn dat de nationale proef echt vraag voor vraag werd doorgenomen. Zo kun je zien wat je kind niet begrijpt of dat het gewoon een foutje heeft gemaakt. Allemaal heel open en transparant. De kinderen gaan altijd mee naar voortgangsgesprekken en worden ook in het gesprek betrokken.

In het zesde leerjaar, het jaar waarin je 13 wordt, krijg je je Betyg. een officieel rapport waar er per vak je niveau wordt vermeld in A t/m F. A t/m E is voldoende en F onvoldoende. Het zesde leerjaar is wel bijzonder, bijna te vergelijken met groep 8 in Nederland. Veel dorpsscholen gaan tot het zesde leerjaar. Dit betekent dat de leerling daarna naar de grote stad moet ;-) , naar een nieuwe school. 

De laatste schooldag (ergens halverwege juni) is een speciale dag in Zweden. Vaak wordt een viering in de kerk gehouden met veel zingen. Er wordt officieel afscheid genomen van de leerlingen van klas 6 , die op hun beurt ook iets leuks doen voor de leerkrachten. De juffen komen in hun mooiste zomerjurken. Ook vloeit er menig traantje . Ikzelf was helemaal verbaasd hoe het ging en was er van onder de indruk. Mijn jongens ook.... en dat wil wat zeggen. Heel bijzonder en mooi. Het is de gewoonte dat je na de dienst buiten nog iedereen een kram,de zweedse variant van een knuffel, geeft en fijne vakantie wenst.  Bij velen is het traditie om na het hele circus taart te gaan eten of lunchen. De leerkrachten gaan vaak samen eten.

Zijn jullie er nog!?  Tot zover het technische gedeelte. Verder dan leerjaar 7 zijn wij ook nog niet. Alle leerlingen eten trouwens een warme maaltijd tussen de middag, ook Lief op haar schooltje. Stel je er niet teveel van voor. De ene keer eten ze wel en de andere keer vinden ze het niet te eten en komen als hongerige wolven thuis. Dan was er volgens de mannen rotte vis te eten, haha, dramatiek. 

Wat mij vooral opvalt is het verschil tussen de school in Glava en Oskarshamn. Glava is een echt dorpsschooltje met combinatieklassen van max. 18 leerlingen, waar veel in de natuur wordt ondernomen, je in de pauze een eland tegenkomt (of een adder), alle kinderen met elkaar spelen ookal liggen ze elkaar niet. Oskarshamn is dan al snel een echte stad met een stadse school. Spelen op een echt schoolplein, grote klassen en alles wat daar bij komt kijken.

Over het niveau van het onderwijs in Zweden wordt nog wel eens geklaagd door Nederlanders. Tja, wat zal ik daar van zeggen. Zweden is geen Nederland. Voor mijn gevoel doen ze in zweden minder krampachtig hun best om kinderen in een bepaald vakje/ schoolstramien te proppen. Wordt een kind in Nederland al gauw naar fysiotherapie, logopedie of een begeleider gestuurd (of nog erger in een rood groepje gestopt) om een bepaald niveau te halen, wordt hier meer naar de ontwikkeling van het kind gekeken. Dat komt vaak niet erg ambitieus over op de doorsnee Nederlander die echt kennisgericht opgevoed is. Mijn ervaring is dat alles goed af te stemmen is met de leerkracht. Alle scholen die we tot nu toe hebben meegemaakt zijn allemaal heel erg open en bereid om onze kinderen goed te begeleiden. Niet alleen in woorden, maar ook in daden. Bijvoorbeeld in extra begeleiding van de Zweedse taal , maar ook in het bieden van extra lesmateriaal, bijvoorbeeld wiskunde, waarmee onze mannen ver vooruit liggen.

Zelf moest ik wel even afkicken van het Nederlandse systeem. Het is heel raar als er opeens geen cijfers meer zijn die aangeven hoe jouw kind het doet op school. Had ik niet van mezelf verwacht. Eigenlijk is het een bevrijding. De leerkracht zegt dat het goed gaat. Je kind komt blij thuis. Punt. 

In veel Zweedse gemeenten zijn er voorbereidingsklassen/ scholen. Deze klassen zijn onstaan door de grote stroom vluchtelingen. Anderstalige kinderen tot en met 16 jaar krijgen er hun eerste Zweeds,voordat ze kunnen doorstromen naar het reguliere Zwwedse onderwijs. 

Ook onze jongens kwamen in deze klas terecht. Heel grappig, want de eerste week kenden ze net zoveel Arabische woordjes als Zweedse. Wij verhuisden naar Zweden toen de emigrantenstroom net op gang kwam en de jongens zaten in de eerste lichting. De klas was klein en er zaten ook Poolse en Spaanse kinderen. Hoe de situatie nu is, weet ik niet. De klassen zijn wel veel groter geworden door de grote stroom vluchtelingen en de families die zijn overgekomen. 

Na twee maanden in de speciale klas gingen de jongens naar het gewone onderwijs. Elke week kregen ze nog twee keer twee uur les in de speciale school. Alles in overleg met ons. Wij als ouders mochten elke keer aangeven wat ons het beste leek.  Arabische kinderen zitten soms wel een jaar in deze speciale klas. Het is echt wel andere koek voor hen om Zweeds te leren. Petje af voor die kinderen.

Als je nog geen P-nummer hebt in Zweden, kunnen je kinderen toch naar school. Volgensmij, pin me er niet op vast, heb je 6 maanden de tijd om een nummer te bemachtigen. Bij ons duurde het maarliefst 8 maanden!!!!! Nooit heb ik school er over gehoord, maar het is natuurlijk geen garantie voor een ander.

Pfieuw , wat een lap tekst, voor mijn doen. Tot slot nog dat onze kinderen vanaf dag 1 met veel plezier naar school gingen in Glava. Hier in Oskarshamn is het even wennen. Het is ook heel wat om een jaar later weer te verhuizen. Toch doen ze het super en ben ik trots op mijn kanjers. Niet door het zien van cijfertjes geproduceerd op school, maar door hun levenshouding en hun wil om er wat van te maken. Het is een fijn gevoel om vertrouwen te hebben in je kinderen dat het goed met ze komt, dat ze zich kunnen redden, waar ze ook wonen.

(opmerkingen of toevoegingen van in Zweden wonende Nederlanders zijn welkom om een completer plaatje te krijgen)